Kết cấu nhà gỗ cổ như thế nào?

1. Cột

Cột là yếu tố chính giúp cho công trình có được sự vững chắc. Trước đây, những ngôi nhà càng giàu có, bề thế sẽ càng chú trọng vào chất lượng các cây cột. Có 03 loại cột chính trong kết cấu nhà gỗ cổ là:

- Cột cái: Là những cây cột trụ chính của nhà. Số lượng cột cái tùy thuộc vào quy mô ngôi nhà. Thông thường, một căn nhà chỉ có 1 hoặc hai hàng cột cái.

- Cột quân (cột con): Những cây cột có kích thước bé hơn và được liên kết với cột cái bằng các cây xà ngang.

- Cột hiên: Đặt phía ngoài tam cấp để đỡ phần mái hiên, có chiều cao thấp hơn cột con.
 

2. Xà

Để công trình được chắc chắn thì kết cấu nhà gỗ cổ không thể thiếu xà. Đây là những thanh gỗ dài, có nhiệm vụ liên kết các cột với nhau. Một ngôi nhà bao gồm nhiều loại xà như sau:

- Xà thượng: Nằm gần đỉnh của cột cái, có nhiện vụ liên kết các cột cái với nhau.

- Xà hạ: Nằm ở dưới xà thượng, cũng có tác dụng để liên kết các cột cái.

- Xà cái: Nằm trên quá giang, dưới xà thượng để liên kết các cột cái. Có thể gộp xà hạ và xà cái thành một loại với kích thước to hơn.

- Xà trung: Nằm giữa xà thượng và xà hạ, được sử dụng khi nhà gỗ cổ không dùng hai loại xà này.

- Xà nách: Dùng để liên kết cột cái với cột quân.

- Xà tử thượng: Nằm ở phía trên các cột quân, có tác dụng liên kết cột quân với nhau.

- Xà tử hạ: Nằm dưới xà tử thượng, cũng có tác dụng liên kết các cột quân.

- Xà hiên: Nằm trên đầu các cột hiên để liên kết những thanh cột này với nhau.

- Xà ngưỡng: Nằm dưới chân các cây cột quân. Thanh xà ngưỡng ở vị trí cửa có tác dụng để đỡ khuôn cửa.
 

3. Kẻ và bẩy

Trong kết cấu nhà gỗ cổ không thể thiếu đi bộ phận này. Đây là các dầm nằm trong khung liên kết vào cột quân. Có tổng cộng 03 loại:

- Kẻ hiên: Tựa trên đầu cột hiên, liên kết từ cột quân đến cột hiên, đỡ một phần mái nhà đưa ra ngoài.

- Bẩy: Phần dầm để đỡ mái phía sau đưa ra ngoài hoặc hai bên nhà và không có cột đỡ một đầu.

- Kẻ ngồi: Nằm phía trên quá giang, liên kết các cột cái và cột quân trong khung.
 

4. Con rường

Các đoạn dùng để đỡ hoành mái nhà, có dạng dầm gỗ hộp. Càng lên cao, chiều dài con rường càng ngắn dần do độ vát của mái nhà. Có 02 loại rường:

- Con lợn (rường bụng lợn): Là các con rường trên cùng. Bên dưới con lợn là ván lá đề để điêu khắc các hoạ tiết trang trí.

- Rường cụt: Nằm ở giữa cột cái với cột quân và chồng lên xà nách.
 

5. Kết cấu mái nhà

Mái nhà gỗ cổ có kết cấu bao gồm nhiều bộ phận:

- Hoành: Là những cây dầm lớn đỡ mái, nằm ngang theo chiều dài của nhà và vuông góc với phần khung.

- Đui (hay còn gọi là rui): Dầm phụ trực giao với hoành, gối lên hoành và đặt dọc theo chiều dốc mái.

- Mè: Các thanh gỗ mỏng nằm đè lên đui, đặt song song với thanh hoành, có tác dụng liên kết đui.

- Gạch màn: Đặt trực tiếp trên mè, được làm bằng đất nung, có dạng lá nem đơn, giúp đỡ ngói, chống nóng và tạo độ phẳng cho mái.

- Ngói mũi hài (hay ngói vảy rồng, ngói ta): Lợp trực tiếp trên gạch màn hoặc có lớp đất sét kẹp giữa. Lớp ngói này cũng được làm bằng đất nung, có tác dụng trực tiếp chống thấm, chống dột.